Przemieszczony jajnik oraz ból pochodzący z dysfunkcji jajnika można leczyć osteopatycznie, pracując na układach autonomicznym oraz czaszkowo-krzyżowym.
Osteopatia to terapia manualna, która pomaga koniom w utrzymaniu zdrowia, niezależnie od nienaturalnych wymagań, które stawiają przed nimi ludzie. Bazuje na dokładnej znajomości strukturalnej i funkcjonalnej anatomii kości, mięśni, układu krążenia, a zwłaszcza układu nerwowego. Manipulacje osteopatyczne stymulują ciało, aby zoptymalizować zachowanie zwierzęcia, jego układ mięśniowo – szkieletowy i inne systemy.
A.T. Still, który był pionierem tego podejścia w XIX wieku, stwierdził, że w osteopatii „Przyczynę choroby rozpatruje się głównie z jednego punktu widzenia, a mianowicie: choroba jest skutkiem nieprawidłowości anatomicznych, oraz idących za tym zaburzeniom fizjologicznym.”1 Obecnie, Janek Vluggen z Vluggen Insitute for Equine Osteopathy and Education wykorzystuje swoje doświadczenie w zasadach osteopatii wisceralnej, które odnoszą się do autonomicznego układu nerwowego oraz systemu czaszkowo – krzyżowego, aby pogłębić potencjał leczniczy osteopatii.
„Trudno dostępne” jajniki
Wszyscy znamy przypadki klaczy z jajnikami, które „ciężko dosięgnąć”. Początkowo, dr Waldron myślała, że jest to zwykłe odchylenie od normy i nocami modliła sie o dłuższe ramiona. Dopiero, gdy zaczęła studiować osteopatię i dowiedziała się nie tylko przyczyny wysoko umiejscowionych, „napiętych” jajników oraz jak ten stan skorygować ale również, w jak niesamowity sposób zmienia się zachowanie klaczy.
Przez ostatnich kilka dekad, wielu autorów łączy dysfunkcje związane z jajnikami, z problemami behawioralnymi koni. Uważano, że guzy jajników, cysty, ziarniniaki wpływają na nadwrażliwość i agresję. Po rozwiązaniu tych problemów, zachowanie poprawiało się wraz z normalizacja cyklu, uważano więc, że te zachowania są jedynie zależne od hormonów.2,3,4,5 Obecnie uznaje się, że częścią tego problemu jest ból przewlekły.6,7 W 2010 roku francuski badacz Fureix opisał eksperyment, który udowodnił, że przewlekły ból pleców może powodować coraz większą agresję i gwałtowne zachowania.7
Jako weterynarze, pracujemy z klaczami, mającymi skłonności do „humorów”, które pojawiają się lub nasilają, gdy klacze się grzeją. Większość z nich ma wrażliwe jajniki podczas tej fazy cyklu, a znacząca liczba ma jajniki, które są „poza zasięgiem”. Wspomniane klacze są trudne w palpacji w związku z ich wrażliwością, wydają się również ogólnie podrażnione i bardzo napięte. W przypadku jajnika „poza zasięgiem”, krezka jajnika owija się dookoła jajnika i pociąga go do przodu oraz dogrzbietowo. Ból jest spowodowany napięciem ,pochodzącym z krezki jajnika. Położenie odbiegające od normy oraz ból można tłumaczyć funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego.
Zgodnie z Mayhew, ból wisceralny może być rzutowany przez wolne zakończenia nerwowe do ściany narządu. Pomimo, że układy sympatyczny i parasympatyczny są eferentne, to używają tych samych dróg, co aferentne bodźce bólowe. Zwiększenie aktywności nerwów rdzeniowych, oraz dróg sympatycznej i parasympatycznej biegnących do jajnika, zmienia mobilność jajnika oraz jego zdolność do ślizgu w obrębie swojej powięzi. Jajnik oraz jego więzadła stają się bardzo wrażliwe na napięcie i nadmierne rozciąganie. Ból, wynikający z takiej przyczyny będzie trwał, chyba że jako weterynarze zajmiemy się sytuacją.
Osteopatyczna palpacja macicy i jajników
Jajnik jest utrzymywany w pozycji przez krezkę jajnika i więzadła wieszadłowe. U normalnej klaczy, te więzadła są miękkie i rozciągliwe, a jajnik jest mobilny w naszych palcach, więc możemy określić występowanie pęcherzyków, CL oraz CH.
Badanie osteopatyczne przy zaburzeniu mobilności jajnika, wykazuje zaburzenie ruchomości kręgów lędźwiowych L1 do L3, możliwie kręgów piersiowych Th 17 oraz Th 18, oraz kości krzyżowej i potylicy. Obserwowane jest napięcie i wrażliwość w okolicy słabizny, wewnętrznej części tylnych nóg i kolan i prawdopodobnie w okolicy krocza, napięcie mięśni lędźwiowych oraz brzucha.
Podczas badania per rectum okazuje się, że jeden jajnik jest pociągnięty do przodu i zazwyczaj ciasno przyciśnięty do ściany jamy otrzewnej. Informacje dotyczące takiego jajnika, w czasach przed USG, mogły pochodzić jedynie z opuszków palców, gdyż był poza normalnym zasięgiem. W takim przypadku, problematyczny jajnik jest właściwie owinięty w krezkę jajnika i nie może się ruszać jak normalny jajnik. Celem jest odwinięcie danego jajnika, aby umożliwić mu swobodne opadnięcie do miednicy i odzyskanie jego miękkości i rozciągliwości, pozwalając na podobną palpację, jak w przypadku drugiego jajnika.
Poniższa seria obrazków przedstawia prawidłową palpację osteopatyczną macicy i jajników, aby weterynarz mógł rozpoznać brak mobilności, adhezje, nietypowe odczucia lub położenie.
Kroki prowadzące to palpacji żeńskiego układu moczowo-płciowego koni.
Osteopatia to terapia manualna, która pomaga koniom w utrzymaniu zdrowia, niezależnie od nienaturalnych wymagań, które stawiają przed nimi ludzie. Bazuje na dokładnej znajomości strukturalnej i funkcjonalnej anatomii kości, mięśni, układu krążenia, a zwłaszcza układu nerwowego. Manipulacje osteopatyczne stymulują ciało, aby zoptymalizować zachowanie zwierzęcia, jego układ mięśniowo – szkieletowy i inne systemy.
A.T. Still, który był pionierem tego podejścia w XIX wieku, stwierdził, że w osteopatii „Przyczynę choroby rozpatruje się głównie z jednego punktu widzenia, a mianowicie: choroba jest skutkiem nieprawidłowości anatomicznych, oraz idących za tym zaburzeniom fizjologicznym.”1 Obecnie, Janek Vluggen z Vluggen Insitute for Equine Osteopathy and Education wykorzystuje swoje doświadczenie w zasadach osteopatii wisceralnej, które odnoszą się do autonomicznego układu nerwowego oraz systemu czaszkowo – krzyżowego, aby pogłębić potencjał leczniczy osteopatii.
„Trudno dostępne” jajniki
Wszyscy znamy przypadki klaczy z jajnikami, które „ciężko dosięgnąć”. Początkowo, dr Waldron myślała, że jest to zwykłe odchylenie od normy i nocami modliła sie o dłuższe ramiona. Dopiero, gdy zaczęła studiować osteopatię i dowiedziała się nie tylko przyczyny wysoko umiejscowionych, „napiętych” jajników oraz jak ten stan skorygować ale również, w jak niesamowity sposób zmienia się zachowanie klaczy.
Przez ostatnich kilka dekad, wielu autorów łączy dysfunkcje związane z jajnikami, z problemami behawioralnymi koni. Uważano, że guzy jajników, cysty, ziarniniaki wpływają na nadwrażliwość i agresję. Po rozwiązaniu tych problemów, zachowanie poprawiało się wraz z normalizacja cyklu, uważano więc, że te zachowania są jedynie zależne od hormonów.2,3,4,5 Obecnie uznaje się, że częścią tego problemu jest ból przewlekły.6,7 W 2010 roku francuski badacz Fureix opisał eksperyment, który udowodnił, że przewlekły ból pleców może powodować coraz większą agresję i gwałtowne zachowania.7
Jako weterynarze, pracujemy z klaczami, mającymi skłonności do „humorów”, które pojawiają się lub nasilają, gdy klacze się grzeją. Większość z nich ma wrażliwe jajniki podczas tej fazy cyklu, a znacząca liczba ma jajniki, które są „poza zasięgiem”. Wspomniane klacze są trudne w palpacji w związku z ich wrażliwością, wydają się również ogólnie podrażnione i bardzo napięte. W przypadku jajnika „poza zasięgiem”, krezka jajnika owija się dookoła jajnika i pociąga go do przodu oraz dogrzbietowo. Ból jest spowodowany napięciem ,pochodzącym z krezki jajnika. Położenie odbiegające od normy oraz ból można tłumaczyć funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego.
Zgodnie z Mayhew, ból wisceralny może być rzutowany przez wolne zakończenia nerwowe do ściany narządu. Pomimo, że układy sympatyczny i parasympatyczny są eferentne, to używają tych samych dróg, co aferentne bodźce bólowe. Zwiększenie aktywności nerwów rdzeniowych, oraz dróg sympatycznej i parasympatycznej biegnących do jajnika, zmienia mobilność jajnika oraz jego zdolność do ślizgu w obrębie swojej powięzi. Jajnik oraz jego więzadła stają się bardzo wrażliwe na napięcie i nadmierne rozciąganie. Ból, wynikający z takiej przyczyny będzie trwał, chyba że jako weterynarze zajmiemy się sytuacją.
Osteopatyczna palpacja macicy i jajników
Jajnik jest utrzymywany w pozycji przez krezkę jajnika i więzadła wieszadłowe. U normalnej klaczy, te więzadła są miękkie i rozciągliwe, a jajnik jest mobilny w naszych palcach, więc możemy określić występowanie pęcherzyków, CL oraz CH.
Badanie osteopatyczne przy zaburzeniu mobilności jajnika, wykazuje zaburzenie ruchomości kręgów lędźwiowych L1 do L3, możliwie kręgów piersiowych Th 17 oraz Th 18, oraz kości krzyżowej i potylicy. Obserwowane jest napięcie i wrażliwość w okolicy słabizny, wewnętrznej części tylnych nóg i kolan i prawdopodobnie w okolicy krocza, napięcie mięśni lędźwiowych oraz brzucha.
Podczas badania per rectum okazuje się, że jeden jajnik jest pociągnięty do przodu i zazwyczaj ciasno przyciśnięty do ściany jamy otrzewnej. Informacje dotyczące takiego jajnika, w czasach przed USG, mogły pochodzić jedynie z opuszków palców, gdyż był poza normalnym zasięgiem. W takim przypadku, problematyczny jajnik jest właściwie owinięty w krezkę jajnika i nie może się ruszać jak normalny jajnik. Celem jest odwinięcie danego jajnika, aby umożliwić mu swobodne opadnięcie do miednicy i odzyskanie jego miękkości i rozciągliwości, pozwalając na podobną palpację, jak w przypadku drugiego jajnika.
Poniższa seria obrazków przedstawia prawidłową palpację osteopatyczną macicy i jajników, aby weterynarz mógł rozpoznać brak mobilności, adhezje, nietypowe odczucia lub położenie.
Kroki prowadzące to palpacji żeńskiego układu moczowo-płciowego koni.
|
1. Porusz szyjką dobocznie w lewo i prawo: mobilizacja restrykcji więzadła obłego i przymacicza.
Kiedy rozpoczniesz badanie przezodbytnicze, zacznij palpować wentralnie w kierunku szyjki. Kiedy ją znajdziesz, połóż płasko swoja dłoń, bocznie do szyjki i postaraj się poruszyć szyjką w poprzek midline (linia środkowa ciała), do momentu wystąpienia oporu. Powtórz po drugiej stronie. Po obu stronach powinna być taka sama ruchomość. Jeśli nie, użyj delikatnego nacisku, żeby wykonać ruch w kierunku o większej ruchomości do pełnego zakresu ruchu. Następnie porusz w przeciwną stronę przez występujący opór, aby uzyskać taki sam zakres ruchu. |
|
|
2. Porusz szyjką w prawo i lewo: mobilizacja krezki macicy oraz więzadła szerokiego.
Wykonuj dalej tą samą technikę dla trzonu macicy, używając swojej płaskiej ręki na zewnątrz od macicy, aby nacisnąć w kierunku i przez midlline. Korekcje też są takie same. |
|
|
3. Lift rozdwojenia: test i mobilizacja trzonu macicy
Kiedy dosięgniesz do rozdwojenia, obejmij macicę od dołu i wykonaj lift (uniesienie) dogrzbietowo od pęcherza; rozluźnij macicę, i obejmij od dołu czaszkową część pęcherza, wykonaj lift brzusznej części pęcherza dogrzbietowo i w kierunku od kości łonowej. Następnie, porusz swoją rękę do prawej części, czaszkowego końca pęcherza i wykonaj lift w kierunku ogonowo-grzbietowym oraz w kierunku midline. Porusz swoją ręką do lewej strony czaszkowego końca pęcherza i wykonaj lift doogonowo – dogrzbietowy i w kierunku midline. |
|
4. Porusz rogiem macicy wzdłuż i dookoła własnej osi: mobilizacja krezki macicy oraz więzadła obłego.
Wróć do podstawy rogów macicy, obejmij jeden od góry i chwyć swoją ręką. Będziesz wykonywać dwa ruchy jednocześnie. Trzymaj macicę w swojej dłoni i wykorzystaj ramię, aby poruszyć macicą doczaszkowo, dobrzusznie i delikatnie w kierunku midline. Jednocześnie zegnij nadgarstek, żeby twoje palce były skierowane w kierunku wewnętrznej części przedramienia i skręć róg macicy w kierunku czaszkowo-brzusznym. Kontynuuj tą technikę na całej długości rogu macicy, aż do jego końca.
Wróć do podstawy rogów macicy, obejmij jeden od góry i chwyć swoją ręką. Będziesz wykonywać dwa ruchy jednocześnie. Trzymaj macicę w swojej dłoni i wykorzystaj ramię, aby poruszyć macicą doczaszkowo, dobrzusznie i delikatnie w kierunku midline. Jednocześnie zegnij nadgarstek, żeby twoje palce były skierowane w kierunku wewnętrznej części przedramienia i skręć róg macicy w kierunku czaszkowo-brzusznym. Kontynuuj tą technikę na całej długości rogu macicy, aż do jego końca.
5. Rozciąganie więzadeł wieszadłowych jajnika
|
Gdy przejdziesz do jajników, zacznij od trzymania jajnika w swojej dłoni. Użyj palców leżących najbardziej czaszkowo, żeby pogładzić lub rozciągnąć więzadła wieszadłowe jajnika. Zacznij od delikatnego dotyku – w tym miejscu klacze są najbardziej wrażliwe. Rozciągnij więzadła wieszadłowe i wykonaj ruch jajnikiem w kierunku ogonowo – brzusznym i do midline. Przy zmniejszonej mobilności jajników pojawiają się różnice w tym ruchu. Jajnik powinien być wystarczająco mobilny, aby poruszyć nim z niewielkim oporem lub brakiem oporu do obszaru midline na wysokości trzonu macicy, a nawet pęcherza, czaszkowo od tych struktur. Wykonuj również rotację jajnika, podczas wykonywania tego ruchu. Zacznij od ułożenia swojej dłoni w kierunku bocznej ściany brzucha (słabizny)
i skończ z dłonią i kłykciami skierowanymi w dół.
|
Następnie wykonaj lift jajnika dogrzbietowo przez zgięcie nadgarstka. Wykonaj ruch od pozycji ręki dłonią do góry, z kłykciami do dołu, do pozycji ręki dłonią do dołu, z kłykciami do góry i unieś jajnik. Następnie ponownie wykonaj dłonią rotację jajnika doczaszkowo i doogonowo o 180 stopni, jakbyś przekręcał klamkę do drzwi po pół obrotu w każdą stronę.
|
6. Rotacja zewnętrzna jajnika
Powtórz palpację rogu macicy i jajnika po przeciwnej stronie i wykonaj mobilizację wszystkich restrykcji, do momentu, w którym macica i jajniki będą wolne. |
|
Podsumowanie
Ból wisceralny jest przenoszony przez wolne zakończenia nerwowe w ścianie jajnika, przez neurony czuciowe, które używają tych samych dróg, co układy sympatyczny i parasympatyczny. Pomimo, że układy sympatyczny i parasympatyczny to układy eferentne, to dzielą drogi nerwowe z aferentnymi receptorami bólu i mogą na siebie wpływać. Kiedy podstawowa aktywność się zwiększa, zarówno jajnik, jak i więzadła stają się wrażliwe na zmianę pozycji i nadmierne rozciąganie, mogą mieć również zmniejszoną mobilność.
Problem można zdiagnozować przez zaburzenie ruchomości pierwszych trzech kręgów lędźwiowych, wraz z ograniczeniem ruchomości kości krzyżowej i potylicy. Brak mobilności na poziomie kręgosłupa lędźwiowego skutkuje podrażnieniem i hipertonią tkanek, zaopatrywanych przez nerwy wychodzące z kanału kręgowego w miejscach, w których występuje ograniczenie. Może to wpływać nie tylko na jajniki, ale również na macicę, pęcherz i moczowody, a w konsekwencji powodować problemy behawioralne.
Ostrożna diagnoza osteopatyczna i palpacja jajnika podczas kolki i badań układu rozrodczego może pomóc ogromnej liczbie klaczy wieść normalne i komfortowe życie.
Ilustracje dzięki uprzejmości Janek Vluggen, DO, MRO, EDO oraz Vluggen Institute for Equine Osteopathy and Education
Piśmiennictwo
1 Still, A.T. Osteopathy Research and Practice, Journal Printing Company, Kirksville, MO, 1910, p. 15.
2 Donna Judy E. Curtin. “Ovarian Hematoma In An 11-Year-Old Thoroughbred-Hanovarian Mare”. Can Vet J. 2003 July; 44(7): 589–591. PMCID: PMC349373.
3 Maurice KT. “Diagnosis And Surgical Removal Of A Granulosa-Theca Cell Tumor In A Mare”. Can Vet J. 2005 Jul; 46(7):644-6. Source Ontario Veterinary College, University of Guelph, Guelph, Ontario N1G 2W1.
4 Smith LJ, Mair TS. “Unilateral And Bilateral Laparoscopic Ovariectomy Of Mares By Electrocautery”. Bell Equine Veterinary Clinic, Butchers Lane, Mereworth, Kent. Source ME18 5GS. PUBMED ID: 18776175.
5 Bosu WT, Van Camp SC, Miller RB, Owen RR. “Ovarian Disorders: Clinical And Morphological Observations In 30 Mares”. Can Vet J. 1982 Jan;23(1):6-14. PUBMED ID: 7066859.
6 Mayhew IG. Large Animal Neurology, 2nd Ed., Wiley-Blackwell, 2008.
7 Barral JP, Mercier P. Visceral Manipulation, Revised Edition, Eastland Press, Inc. 2005, p53-59.
8 Vluggen J. Classifications Of The Visceral Motions According The Origin Of Existence. AIEO, San Marcos, TX 2012.
Ból wisceralny jest przenoszony przez wolne zakończenia nerwowe w ścianie jajnika, przez neurony czuciowe, które używają tych samych dróg, co układy sympatyczny i parasympatyczny. Pomimo, że układy sympatyczny i parasympatyczny to układy eferentne, to dzielą drogi nerwowe z aferentnymi receptorami bólu i mogą na siebie wpływać. Kiedy podstawowa aktywność się zwiększa, zarówno jajnik, jak i więzadła stają się wrażliwe na zmianę pozycji i nadmierne rozciąganie, mogą mieć również zmniejszoną mobilność.
Problem można zdiagnozować przez zaburzenie ruchomości pierwszych trzech kręgów lędźwiowych, wraz z ograniczeniem ruchomości kości krzyżowej i potylicy. Brak mobilności na poziomie kręgosłupa lędźwiowego skutkuje podrażnieniem i hipertonią tkanek, zaopatrywanych przez nerwy wychodzące z kanału kręgowego w miejscach, w których występuje ograniczenie. Może to wpływać nie tylko na jajniki, ale również na macicę, pęcherz i moczowody, a w konsekwencji powodować problemy behawioralne.
Ostrożna diagnoza osteopatyczna i palpacja jajnika podczas kolki i badań układu rozrodczego może pomóc ogromnej liczbie klaczy wieść normalne i komfortowe życie.
Ilustracje dzięki uprzejmości Janek Vluggen, DO, MRO, EDO oraz Vluggen Institute for Equine Osteopathy and Education
Piśmiennictwo
1 Still, A.T. Osteopathy Research and Practice, Journal Printing Company, Kirksville, MO, 1910, p. 15.
2 Donna Judy E. Curtin. “Ovarian Hematoma In An 11-Year-Old Thoroughbred-Hanovarian Mare”. Can Vet J. 2003 July; 44(7): 589–591. PMCID: PMC349373.
3 Maurice KT. “Diagnosis And Surgical Removal Of A Granulosa-Theca Cell Tumor In A Mare”. Can Vet J. 2005 Jul; 46(7):644-6. Source Ontario Veterinary College, University of Guelph, Guelph, Ontario N1G 2W1.
4 Smith LJ, Mair TS. “Unilateral And Bilateral Laparoscopic Ovariectomy Of Mares By Electrocautery”. Bell Equine Veterinary Clinic, Butchers Lane, Mereworth, Kent. Source ME18 5GS. PUBMED ID: 18776175.
5 Bosu WT, Van Camp SC, Miller RB, Owen RR. “Ovarian Disorders: Clinical And Morphological Observations In 30 Mares”. Can Vet J. 1982 Jan;23(1):6-14. PUBMED ID: 7066859.
6 Mayhew IG. Large Animal Neurology, 2nd Ed., Wiley-Blackwell, 2008.
7 Barral JP, Mercier P. Visceral Manipulation, Revised Edition, Eastland Press, Inc. 2005, p53-59.
8 Vluggen J. Classifications Of The Visceral Motions According The Origin Of Existence. AIEO, San Marcos, TX 2012.
